KOPP, het taboe op trauma en traumaverwerking

KOPP (kind van ouders met psychische problemen) en het taboe op trauma

Zoals zoveel KOPP'ers heb ik als jong kind angstige, pijnlijke en diep-verdrietige dingen meegemaakt. Een moeder met schizofrenie en drie kinderen onder de vijf, dat kan niet goed gaan en dat ging ook niet goed. Er waren beangstigende aanvaringen, een beangstigend gebrek aan veilige grond en vooral veel verwaarlozing in mijn eerste drie jaren. Het drama eindigde met een grote knal waarbij mijn moeder van het toneel verdween. Wij kinderen werden in verschillende gezinnen ondergebracht, het werden twee jaren waarin – in elk geval bij mij – nog de nodige schade is aangericht.

Dankzij de inspanningen van mijn vader om ons weer bij elkaar te brengen, konden we na twee jaar een nieuw begin maken met hem en een stiefmoeder. Een tijdlang kwamen we met zijn allen min of meer tot rust. Er kwam een elegante omgangsregeling met onze moeder. Het enige dat eraan ontbrak was iemand die ons kon leren om ons emotioneel te verhouden met alles wat er gebeurd was. Daar was de tijdgeest niet naar, er was geen hulpverlening voor getraumatiseerde vaders met getraumatiseerde kinderen. Of voor stiefmoeders met een getraumatiseerd gezin. Of misschien was die er wel, maar daaraan zou mijn vader ons nooit toevertrouwd hebben. De tijdgeest was van de ratio, de generatie van mijn ouders is van de ratio, mijn vader was – vooral als de stress opliep – in het kwadraat van de ratio. En oh, wat heb ik me daaraan gestoten in mijn verdere leven. Wat is dat een trigger geworden en wat kan ik me daar nog steeds over opwinden. Ik zal het even demonstreren; hier volgt een opgewonden betoog. Voor iedereen die zich erin herkent. 

Onwetendheid in de middeleeuwen

In de Middeleeuwen verbrandden we heksen, geloofden we in de almacht van de kerk en een platte aarde. De onwetendheid veroorzaakte enorm veel leed, en omdat mensen altijd streven naar groei en verbetering kwam toen de Verlichting. In dit nieuwe tijdperk ontstond de waardering voor de ratio. De wetenschap ontwikkelde zich, de wereld werd rond, voorheen ongeneeslijke ziektes werden begrepen en behandelbaar, heksen niet meer verbrand. Allemaal prachtige ontwikkelingen. Ik zou niet terug willen naar de Middeleeuwen.

Minachting voor het emotionele, intuitieve

Maar er is ook een keerzijde. Helaas kwam met de waardering voor de ratio gaandeweg ook minachting voor het emotionele, intuïtieve en spirituele. In onze tijd is dat duidelijk zichtbaar. Er is minder ruimte voor geloof, mensen die zichzelf ‘heks’ noemen, doen dat in het geheim en er bestaat een fanatieke Vereniging tegen de Kwakzalverij die een extreem voorbeeld is van het denken in onze tijd. 

Geestelijke gezondheidszorg en behandelmethodes 

In de (geestelijke) gezondheidszorg worden alle behandelmethodes die binnen ons door wetenschap én verzekeraar gesteunde systeem vallen, gelabeld als ‘evidence-based’. Een erg misleidende term, die bovendien suggereert dat alles wat daar niet onder valt DUS niet effectief is. In de praktijk blijkt het tegendeel. Methodes die ‘bewezen’ zouden werken, zoals cognitieve gedragstherapie, krijgen een dikke onvoldoende voor effectiviteit, zeker op de lange termijn. En naar behandelwijzen waarvan ‘niet bewezen is dat ze werken’, is over het algemeen gewoon nog geen onderzoek gedaan. Maar toen nog niet bewezen was dat de aarde rond was, was ‘ie toch ook niet plat, of wel dan?

Met de ratio op de troon hebben we in onze cultuur een zintuig verloren. We zijn er, zeg maar, blind voor geworden. Op een enkele plek in het veld wordt die kwaliteit nog wel benoemd – het niet-pluis-gevoel van de arts, of the-gut-feeling van de rechercheur, met de aanbeveling om dat serieus te nemen. Maar vooral niet te veel en te vaak: dan ben je zweverig. Als je erbij wilt horen en serieus genomen wilt worden, moet je het zintuig gevoel buitenspel zetten. Vrijwillig stekeblind, godnondeju.

Zoals het te weinig aan ratio dood en verderf zaaide in de Middeleeuwen, zaaide de ontkenning van en minachting voor gevoel en intuïtie de afgelopen eeuw dood en verderf. Als je je gezonde intuïtie niet gebruikt, kun je geloven dat baby’s geen gevoelens hebben en dat je hen zonder gewetensbezwaren in een stille kamer in hun eentje kunt laten brullen als het nog geen tijd is voor de volgende voeding. Rust, Reinheid en Regelmaat. Zonder voeding gingen baby’s dood, dat was bewezen. Maar zonder liefde en koestering was er geen schade die bewezen kon worden, dús was er geen schade. Míjn moeder deed het tenminste nog per ongeluk.

Psychotrauma niet of nauwelijks herkend bij GGZ

De ratio op de troon, vooral in de (geestelijke gezondheids)zorg, is als een blinde olifant in een porseleinkast. Hij veroorzaakt brokken en de blinde olifant voelt ze wel, die scherven, maar omdat hij ze niet kan zien, blijft hij ontkennen dat ze bestaan. Eén voorbeeld van de brokken die dat geeft in de ggz, is hertraumatisering. Psychotrauma wordt daar nauwelijks erkend, zeker niet als onderliggende oorzaak van psychische/ psychiatrische problematiek. Terwijl het verband zonneklaar is voor iedereen die zijn gezonde intuïtie gebruikt. Maar de olifant kan psychotrauma niet zien, en omdat hij degene is die op de troon zit, mogen anderen dat ook niet. Blind zijn is de norm, psychotrauma is een taboe. Stel dat de olifant ineens zijn afgedankte zintuig zou gaan gebruiken, dan zou hij 1. de pijn van zijn eigen scherven gaan voelen en 2. moeten onderkennen dat hij schuld draagt aan hertraumatisering van anderen. Dat is wel een heel grote stap over je eigen schaduw heen. Ik vrees dat er nog een generatie overheen zal gaan voordat in de ggz behalve de ratio ook de intuïtie weer mag meedoen. Godnondeju.

Triggers

Dusssss. Typisch geval van een trigger. Zoals meestal als iemand zich ergens erg over opwindt. Waar het op neerkomt, is dat ik persoonlijk erg heb geleden onder het niet erkend en gesteund worden in de gevolgen van het trauma dat ik heb opgelopen. Dat was pijnlijk en gekmakend, en de woede daarover is nog niet helemaal weg, zoals je merkt. Al gaat het al een stuk beter dan een paar jaar geleden. Nu kan ik er tenminste een – min of meer – coherent verhaal over schrijven.

Hier heb ik dus zelf nog te dealen met woede en rouw. Wat niet wegneemt dat er toch echt een hele ggz bestaat waarin al dat trauma van al die cliënten (80% van de ggz-cliënten is KOPP), niet als zodanig (h)erkend wordt. En daardoor veel te vaak geen of een inadequate behandeling krijgt. Dat is een reëel probleem in het hier en nu. Daarom werk ik aan een nieuw boek bezig over het taboe op psychotrauma. Mijn woede zal ik daarbuiten houden, die is voor in mijn blogs. Ik hoop het komende zomer te presenteren!

auteur: Kopp therapeut Kassandra Goddijn

Vind een KOPP therapeut die je kan helpen met de verwerking van trauma. Ontdek hier onze therapeuten