Waarom is kritiek op jezelf makkelijker dan compassie voor jezelf?

Waarom is kritiek op jezelf makkelijk?

Herken je dat? Vaak is het makkelijk om de dingen van jezelf te zien die niet goed zijn, die beter kunnen. Op zo'n moment zou het fijn zijn als je juist wat aardiger tegen jezelf zou kunnen zijn, wat meer zelfcompassie zou hebben. Maar dat gaat niet automatisch. Ik ga je uitleggen waarom het eigenlijk heel logisch is dat je kritiek op jezelf hebt en hoe het komt dat je zelfcompassie moet leren.

Het ligt aan onze hersenen....

Als diersoort 'mens' hebben we unieke hersenen. We kunnen, in tegenstelling tot veel andere dieren, over dingen nadenken, reflecteren, over onszelf nadenken. Dat maakt dat we heel veel kunnen leren. Onze gave om naar onszelf te kijken kan ook gevaarlijk zijn. Vooral als we (te) hoge eisen aan onszelf stellen. Of als we moeilijke dingen meemaken. We zijn dan geneigd kritisch naar onszelf te kijken.

Zo hoor ik regelmatig clienten zeggen: "Dat zou ik toch zolangzamerhand wel moeten kunnen!" En dan bedoelen ze: 'op mijn leeftijd', of 'Als je wist hoe vaak ik al in deze valkuil ben getrapt' , etc. Dat is zelfkritiek. Ik noem het deel in onszelf dat kritiek op ons uit ook wel de Innerlijke Criticus.

Paul Gilbert, de grondlegger van Compassie Gerichte Therapy (CFT) heef hier onderzoek naar gedaan. Door gevoelens van ontoereikend zijn, falen, etc, komen we in ons overlevingssysteem (vecht-clucht). We komen terecht in ons reptielenbrein en er worden stresshormonen aangemaakt. We gaan dan reageren alsof er daadwerkelijk gevaar is.

Zelfkritiek is, zo zegt hij, een manier om dit gevaar te lijf te gaan. Het gevaar hier is ons gevoel van niet toereikend zijn, niet goed genoeg zijn, gefaald hebben, etc. De manier om dit gevoel op te lossen (denkt ons reptielenbrein) is door onszelf onder vuur te nemen met zelfkritiek. Het probleem is echter dat we op zo'n moment zowel de aanvaller als de aangevallene zijn.

Wat je hersenen doen bij gevaar..

Een uitgebreidere toelichting over stress en hoe dit in je hersenen werkt heb ik in dit artikel gegeven. Voor nu volstaat een korte toelichting: Als we een gevaar opmerken, reageert de amygdala in onze hersenen daar direct op. Nog voor het denkende deel van onze hersenen de tijd heeft om te onderzoeken of het wel een echt gevaar is. De amygdala zorgt ervoor dat de hormonen adrenaline en cortisol in ons lichaam worden losgelaten. We zijn fysiek in vecht/vlucht/bevries-modus.

Het deel van onze hersenen dat zo snel alarmeert voor gevaar is ons zogenaamde reptielenbrein. Maar naast het reptielenbrein hebben we net als alle andere zoogdieren een het limbisch brein. Dat deel van ons brein is op het systeem gericht en op de zorg voor leden in het systeem. Zo zijn zoogdierenbaby’s langer afhankelijk van hun ouders en zoogdieren leven vaak in een groep.

Het zoogdierenbrein heeft daarvoor een ingebouwde ‘ zorg’-functie. Als dit zorgsysteem geactiveerd wordt, wordt het  ' knuffelhormoon’ oxytocine losgelaten, tezamen met endorfine. Dit verlaagt het stressniveau en bevordert gevoelens van veiligheid. Twee manieren om dit systeem te activeren zijn via aanraking en zachte warme geluiden.

Van kritiek op jezelf naar zorgen voor jezelf..

Eigenlijk is het heel simpel. Je kunt er nauwelijk iets aan doen dat je regelmatig in zelfkritiek belandt. Dat loopt via je amygdala en je reptielenbrein. Je kunt hier wel verandering in aanbrengen. Dat kan op twee manieren:

1. Wordt je er meer en meer bewust van dat je kritiek op jezelf uit. Zoek uit waar het vandaan komt, waar het mee te maken heeft. Een heel goed boek als je hier zelf mee aan de slag wilt gaan is 'Soul without shame, a guide to liberating yourself from the judge within' van Byron Brown. Een andere manier is om een coach in te schakelen. Je kunt via deze site met mij een vrijblijvende kennismaking aanvragen om te kijken of ik je kan begeleiden.
2. Elke keer als je merkt dat je kritiek op jezelf uit: zet zelfcompassie in. Dit verzacht de pijn van het aangevallen worden. Je maakt gebruik van je ingebouwde zoogdieren-zorg-systeem in op momenten dat je in je reptielenbrein-stress-systeem zit. Dit kan op allerlei manieren. Ik heb een artikel geschreven over de 6 meestvoorkomende manieren waarop je dit kunt doen. Dat vind je hier.

Auteur: Niels van Santen (lifecoach, systemische werker en opsteller)

Wil je leren hoe je omgaat met zelfkritiek en hoe je meer compassie voor jezelf kan krijgen. Ontdek en boek hier onze therapeuten of stuur ons een mail