Van overleven naar leven, over de Polyvagal Theorie en traumabehandeling

Van overleven naar leven

Uitgeput? En maar niet in rust kunnen komen? Je lijf is opzoek naar veiligheid. Wist je dat het autonome zenuwstelsel ook onbewust onze sociale betrokkenheid, vertrouwen en intimiteit en dus ons gevoel van veiligheid reguleert? Dr. Porges, grondlegger van The Polyvagal Theory, maakt duidelijk dat een gevoel van veiligheid cruciaal is voor genezingsprocessen. Vanuit polyvagaal perspectief is een ontbrekend gevoel van veiligheid het onderliggende element bij uitstek dat via zowel biologische als gedragsmatige wegen leidt tot psychische aandoeningen zoals een burn-out en lichamelijke ziekten.

Overleven

Je loopt door een drukke straat, je steek over en ineens zoeft er een fietser langs je. Bal je je vuist en roep je iets uit, duik je ineen met je handen voor je gezicht, of sta je stokstijf stil met wijde ogen? Anders gezegd… Vecht, vlucht of bevries je?

Gelukkig maar dat dit automatisch gebeurt en jij er niet over hoeft na te denken. Dat zou fataal kunnen zijn. Dit deel wordt aangestuurd door ons oudste stukje brein, het reptielenbrein. Dat is weer verbonden met je autonome zenuwstelsel. De vertakkingen daarvan reiken tot jouw vitale organen. Hierbij hoef jij niet na te denken over je ademhaling of je hartslag. Dat gebeurt automatisch.

Je zenuwstelsel is continu bezig om risico’s in de omgeving te beoordelen, om afwegingen te maken en prioriteiten te stellen. Zodat jij je gedrag daarop aan kunt passen. Voor sommige mensen is een traumatiserende gebeurtenis slechts een gebeurtenis, terwijl diezelfde gebeurtenis bij andere mensen een levensbedreigende respons triggert. Hun lichaam reageert alsof ze op het punt staan te sterven, zoals de respons van de muis in de bek van een kat. Dit heeft onder andere te maken met hoe jij geleerd hebt met een dreiging of gevoel van dreiging om te gaan en hoe jij jezelf kan reguleren.

Disregulatie

Disregulatie ontwikkelt zich als je niet in staat bent om je emoties te doorvoelen, wanneer ze je overweldigen of wanneer ze onopgelost blijven. Een gevolg van disregulatie kan zijn dat je slecht slaapt, paniekaanvallen hebt, je depressief voelt, je het gevoel van ‘aan’ of ‘uit’ staan ervaart of dat je verslaafd bent.

Zelfregulatie

Als je moe bent kan je slapen en wanneer je gestrest bent heb je gezonde manieren om die stress kwijt te raken. Zo reguleer je jezelf. Je voelt je op je gemak in je lijf en leven. Het heeft ook betrekking op de manier waarop je met emoties om gaat. Als klein kind leer je jezelf reguleren door de regulatie en aanwezigheid van een veilige volwassenen. Dit is co-regulatie.

Door co-regulatie ontwikkel je het vermogen tot wederkerige interacties, zodat er een veilig gevoel ontstaat. Wij hebben elkaar nodig om ons veilig te voelen.

Een kind dat opstandig is snakt naar wederkerige interacties (verbinding) omdat hij dat nodig heeft om zichzelf te kunnen reguleren en zich veilig te voelen. Ontvangt hij dat niet dan zal hij doorgaan tot hij is uitgeput. Een aantasting van dat vermogen om wederkerige interacties aan te gaan blijkt een kenmerk van disfunctionele ontwikkeling te zijn en een verklaring voor veel stress en angst gerelateerde klachten.

Hoe komt ik van stress en angst klachten af?

Je kan het alsnog leren. Je lichaam reageert op hoe jij de werkelijkheid waarneemt. Is het veilig, gevaarlijk of levensbedreigend? Wat nu als het veilig is maar jouw zenuwstelsel ervaart het als gevaar of levensbedreigend?

Kijk dan om je heen of het echt veilig is onderzoek ook in je lijf of er geen gevaar is van bijvoorbeeld koorts of een gebroken been. Is het echt veilig? Richt dan je aandacht op je reactie. Is er een vecht, vlucht of bevriezingsresponse? Wat voel je? Klopt je hart sneller, is je ademhaling hoger? Heb je het warm of koud. Ga je lichaamssensaties en emoties na en blijf daar even met je aandacht. Volg wat er gebeurt tot ze weer afzwakken en je lichaam weer terugkeert naar veiligheid. Je ziet de omgeving weer, je maakt weer contact met anderen, misschien voel je wel een zucht van opluchting. 

Het hoeft niet alleen, vraag hulp

Niet altijd kun je alleen bij heftige emoties en sensaties blijven. Het is dan fijn om een vertrouwde lichaamsgerichte therapeut te hebben die samen met jou zorgt dat je veilig, met kleine stapjes door de pijnlijke, oncomfortabele gevoelens heen gaat en de capaciteit om erbij te blijven vergroot. Wanneer je erbij kan blijven kan je onderzoeken wat je nodig hebt. Door dat toe te passen of erom te vragen kan je jezelf reguleren.

Wat brengt lichaamsgerichte therapie?

• Het vermogen om contact te maken met jezelf en de ander
  • om hulp vragen / ontvangen
  • een knuffel echt te ontvangen / geven
  • diepgaande vriendschappen aangaan
  • voelen en aangeven van je behoeftes en grenzen
• zelfvertrouwen
• veerkracht
• levendigheid
• energie en rust wanneer dat nodig is
• een gezonde reactie op veilige, gevaarlijke en levensbedreigend situaties

Auteur: Kalyani Huisman is lichaamsgericht therapeut en werkt met de Polyvagal theorie

Heb je last van stress of angst gerelateerde klachten en zou je graag hulp willen? Zoek een therapeut in jouw buurt.