Hoe oude pijnen uit je leven zich in je lichaam/geest vastzetten...

Als we naar onszelf als geheel kijken (holistisch) dan zien we dat oude pijnen zich zowel in de geest als in het lichaam bevinden. Je werd gepest, vond jezelf niet goed genoeg of emoties gaat letterlijk in je maag zitten. Een interessant stuk van therapeut en filosoof Sabine Wassenberg over healing/heling én hoe een beschadiging of (opvoedings)trauma zich in je lichaam of brein kan vastzetten.

Neem hier contact op met de schrijfster: emdr therapeut Sabine Wassenberg

Holisme: lichaam en geest

Allereerst is het de vraag: als er iets kapot is, of beschadigd, waar zit deze wond dan? Als iemand is mishandeld of emotioneel verwaarloosd door haar moeder, is dat puur geestelijk? Waar bevindt zich de schade?

Door mijn ervaring met ademtherapie, transformational breathing, ben ik naar het menselijk wezen gaan kijken als een systeem waarin het lichaam en de geest meer één zijn dan ik aanvankelijk dacht. Terwijl de filosoof Descartes in de 17^e eeuw de twee, lichaam versus geest, nog voor ons uit elkaar wilde trekken en deze tweedeling in ons westerse denken is blijven hangen, blijken deze twee onderdelen van ons wezen zowel gescheiden van elkaar te zijn, als verbonden.

Het brein speelt een belangrijke rol in het lichaam. Neurologen kunnen de werking vaststellen van groepen neuronen en koppelen aan onze acties: bewegingen, gedachten, herinneren, zien, etc. Langzaam ontrafelen neurowetenschappers de werking van deze klomp cellen. Magisch natuurlijk, want ondertussen vóélen wij dit van binnenuit, deze werking. Wij ervaren, we denken, herinneren, zien, voelen, bewegen en dit alles voelt in zijn geheel niet als de materie die wij als het lichaam dat we zien. We hebben een geestelijke ervaring. Deze geestelijke ervaring verhoudt zich tot de hersenactiviteit als 1:1, maar het is niet hetzelfde. De geest is niet het brein. De geest is niet het lichaam. In zoverre had Descartes een punt.

Maar toch, het brein heeft uitlopers tot in de puntjes van de tenen en vingers, middels de zenuwen die een soort stroomstootjes doorgeven. En voilà, onze ervaring is ook dáár aanwezig. Zo is het hele lichaam vertegenwoordigd via de zenuwen in de geest.

Ook andersom is dit het geval. De geest is vertegenwoordigd in het lichaam. Deze gedachte ontstond bij mij tijdens de vele ademsessies die ik deed. Zodra je je lichaam gaat voelen blijken er op allerlei plekken verklevingen te zijn, ‘spanning’ te zitten. Letterlijk kan er bijvoorbeeld een gevoelsmatige steen in je maag zitten, een schild om je hart, of een lading op je schouders. Ik weet niet op welk niveau deze ‘verharding’ zich precies bevindt: spieren, fascia (kleine verbindingsspiertjes), de organen zelf of nog een dieper niveau binnen ín al deze lichaamscellen (energie?). Maar op een bepaald lichamelijk niveau zijn de plekken niet ontspannen, het ‘stroomt niet lekker door’. Tegelijkertijd kan mijn lichaam op die plekken niet goed gevoeld worden met mijn geest. Mijn lichaamsbewustzijn komt er niet bij, want het is te hard. Dat deel van mijn lichaam is geblokkeerd.
Hoe komt die spanning hier? Dit is speculeren, maar een mogelijkheid is wel dat psychische pijn, nare ideeën over jezelf en/of de wereld zich representeren in het lichaam. Zo kan emotie gevoeld worden in het lichaam: ‘een angst slaat je om het hart, ‘je hebt een brok in je keel’. Maar deze emoties kunnen ook verharden tot iets structurelers en permanenter postvatten in het lijf. De overtuiging ‘de wereld/mannen/vrouwen zijn niet te vertrouwen’ kan je weerhouden om een onbevangen houding te hebben in je leven en dit kan letterlijk als een verharding of pijn rondom het hart gevoeld worden. Iemand die het gevoel heeft dat hij/zij er niet mag zijn, past zijn houding aan (schouders gaan naar voren hangen) en het lichaam neemt de vorm aan van de geestelijke toestand. Zo kunnen emoties ook in de maag gaan zitten en nare seksuele ervaringen kunnen voor een langdurigere verharding/verkramping/uitdroging van de seksuele organen zorgen.

Oude pijnen bevinden zich in lichaam en geest

Als we dus holistisch naar onszelf kijken zien we dat oude pijnen zich zowel in de geest als in het lichaam bevinden. Het is niet altijd te achterhalen waar in je lichaam jouw specifieke trauma zich zal bevinden, maar soms is de connectie duidelijk.

Terugkerend naar het brein, kunnen we ook speculeren of de angsten (stresshormonen) die ooit in het brein hebben gewoekerd ten tijde van een dramatische gebeurtenis, misschien in de sensomotische cortex (het plekje in het brein waarmee alle delen van lichaam worden gevoeld) de representatie van een lichaamsdeel (bijvoorbeeld de buik) met het specifieke trauma en de hieruit voorkomende overtuiging aan elkaar hebben gekoppeld. Zo is diezelfde pijn zowel in het fysieke lichaam, als in de sensomotorische cortex, als in de geest, terug te vinden.

Zo zijn het lichaam en de geest elkaars representatie en verlengde. Het lichaam als huis van de geest, de geest als baas van het lichaam, maar ook als bescheiden product van het lichamelijke brein, met uitlopers die als skelet van zenuwbanen overal ‘voelen’. De grens tussen lichaam en geest is moeilijk te trekken, want bijvoorbeeld: een zenuw in het puntje van je teen wordt gestimuleerd, is dit nu je lichaam of je geest? Voelt je geest, voel jij of voelen de zenuwen?
Een holistische kijk dus.

Hoe komt een beschadiging in je systeem? 

Dit geheel van lichaam en geest kan behoorlijk wat klappen verwerken. Vooral tijdens de slaap, tijdens dromen, worden onbegrepen situaties en emoties herbeleefd, zodat alles een plek kan krijgen en we door kunnen met ons vrije, blije leven. Maar soms hakken gebeurtenissen er te hard in. Ze slaan letterlijk een imprint in het systeem. Door een eenmalige of herhaaldelijke gebeurtenis ontwikkelt een lichaam/geest een negatieve overtuiging over zichzelf of de wereld. Bij een eenmalige gebeurtenis, zoals een verkrachting, beroving, afwijzing of ongeluk, schrikt de geest zo, dat met een hoge dosis aan angsthormonen de situatie als een stempel in het brein wordt gebrand. De herinnering aan de gebeurtenis zit ín het brein verankerd, en hierbij is een directe en sterke verbinding met de productie van angst-hormonen aangemaakt. Het lukt niet om eraan te denken zonder direct al die negatieve emoties te hebben. Het liefst denk je er dan maar niet aan. In een grote boog ga je eromheen. Net doend alsof je de olifant in de kamer niet ziet. Maar het zit er en het kost enorm veel moeite om te doen alsof het er niet zit. Allerlei dagelijkse gebeurtenissen roepen associaties op met het gebied van de herinnering (een man met een hoed… de rode gympen die je toen aanhad… seks zelf…) Met de verkramping rondom dit gebied kan ook de eerder genoemde lichamelijke afspiegeling ontstaan.

We noemen het een trauma als de gebeurtenis je weerhoudt van een vrij en blij leven.

Overtuigingen: de gevolgen van emotioneel verwaarlozing of pesterijen 

Niet alleen een eenmalige gebeurtenis kan op deze manier een trauma vormen maar ook iets dat minder duidelijk heftig was, maar juist door de herhaling negatieve imprint heeft gemaakt, zoals pesterijen of emotionele verwaarlozing door ouders of een partner.

Met de ‘wond’ in lichaam en brein, zit er bij een trauma ook een negatieve cognitie, die zich in de geest heeft genesteld en die de beleving van alledag beïnvloedt. Een gedachte die onderdeel is geworden van je zelfbeeld.

-Ik ben waardeloos

-Ik ben schuldig

-Ik kan het niet aan

-Ze zullen me afwijzen

-Ik ben niet goed genoeg

-Ik ben onveilig

-Niemand is te vertrouwen

-Ze gaan me pijn doen

Van de pure schrik en hoge dosis stress op dat eenmalige moment, of juist door steeds weer bevestigd te worden tijdens de traumatiserende periode, zijn deze overtuigingen als karresporen in de modder gekerfd. Als er een groef diep genoeg in de modder wordt gereden, dan verhardt de modder en blijft die groef de dominante. De kar glijdt er vervolgens steeds weer in. Soms door vele herhaling, soms door één keer met veel effect. Punt is, dat het niet makkelijk is om buiten dit gebaande pad te gaan rijden. De wielen zijn gebonden aan die groeven.

Zo werken neuronen (hersencellen) ook. If they fire together they wire together. Als er een neuronale verbinding is gesmeed, en een stevige, dan blijft dit de dominante verbinding. Déze overtuiging zal dus altijd gedacht worden als er iets wordt beleefd dat relevant is.

De bril waardoor je de wereld ziet is gekleurd door deze overtuiging

Met een overtuiging ‘ik ben niet goed genoeg’ zal bevestiging van deze gedachte in de wereld geprojecteerd worden. Je léést het erin. Alles wat er gebeurt interpreteer je zo, dat het aansluit bij je overtuiging.

Zelfs als je de bewuste herinnering die er de oorzaak van was niet meer herinnert, kost deze overtuiging energie. Er moet moeite gedaan worden om niet aan de witte olifant te denken van de herinnering en je wilt uit alle macht juist het ándere denken ‘ik ben wél goed genoeg’. Maar alsof de oude overtuiging meer zwaartekracht heeft, glijden alle gedachten daarheen.

Sabine Wasssenberg

Lees hier Sabine's vervolgblog over HOE je deze pijnen/beschadigingen kan helen...

Bekijk het profiel van de schrijfster Sabine Wassenberg: filosoof, schrijfster en EMDR-therapeut.

Bekijk hier onze andere coaches die je kunnen bijstaan met EMDR