Aandacht voor het kind in onszelf – de innerlijk kind methode

Het begrip innerlijke kind wordt ook wel eens onromantisch uitgedrukt als een deel van je hersenen. Het vertegenwoordigt het chaotische, instinctieve, volkomen authentieke, emotionele deel. Dit deel is ouder dan je volwassen, rijpe, verstandige deel waarmee je bewust kunt denken en handelen. Omdat het innerlijk kinddeel ouder is, is het ook sterker. Het kost kracht en aandacht om vanuit volwassen ik te handelen als je in een situatie terechtkomt waarin je gevoelens, vooral de gekwetste en behoeftige, worden geraakt, wat helaas heel vaak gebeurt en waar je je niet bewust van bent.

Iedereen heeft een innerlijk kind (eren) in zich. Je hele leven is het bij jou en onthoudt alle pijnlijke ervaringen die je je niet meer bewust herinnert. Al je vermijdings, aanpassings-of beschermingsstatgieën, angsten en vaak ook verslavingen hangen samen met (gekwetste) innerlijke kinderen. In je volwassen leven kan dit je gaan belemmeren, je kunt er ‘ziek’ van. Je raakt jezelf kwijt, of bent allang niet meer jezelf….

Je komt maar niet verder terwijl je zo je best doet

Herken je misschien de situatie dat er iets stagneert in je leven, in je professionele of persoonlijke ontwikkeling? Of je voelt je gewoonweg al langer niet lekker in je vel. Of heb je het idee er al veel mee bezig te zijn geweest door erover te praten met vriendinnen of het lezen van relevante boeken en maar steeds lijkt het erop dat je geen echte stappen zet. Het lukt je maar niet om jezelf te bevrijdden uit je weet niet wat eigenlijk….

Of concreter, dat je bijvoorbeeld extreem gevoelig reageert op een ogenschijnlijk kleine gebeurtenis of normale situatie. Of je voelt juist ineens niks meer. Vaak snap je niet waarom je nu zo over-, of juist ongevoelig reageert. En dat overkomt je keer op keer. Of heb je moeite om hechte relaties aan te gaan of je kwetsbaar op te stellen in een vriendschap? Je hebt moeite om 'nee' te zeggen en wil het anderen altijd maar naar de zin maken zodat je aardig gevonden wordt. Het kan zich ook uiten in de vorm van terugkerende lichamelijke signalen, zoals buikpijn, extreem moe voelen, hoofdpijn spierspanningen of hyperventilatie. Of je hebt de neiging (te) veel te drinken, te eten of komt maar niet van het roken af. Verleidingen waar je steeds maar weer aan toegeeft en het lijkt dat je hier geen controle over hebt.

Gevangen in oude patronen

Het is vaak zo dat je, zonder dat je dit wilt, reageert op een oude vertrouwde manier. Je zou bijvoorbeeld wel anders willen reageren op die collega die een kritische opmerking maakt, maar het lukt niet. In plaats van zeggen dat je het er niet mee eens bent of dat je die opmerking vervelend vindt, klap je bijvoorbeeld dicht of voel je je verlamt of klein. Je schiet terug in een oud gevoel en reageert zoals het kind van toen heeft moeten reageren. Misschien merk je ook dat je aldoor in dezelfde patronen terecht komt. Zoals:

• Je klein houden
• Of juist groter maken,
• Het alleen doen,
• Je aanpassen,
• Te veel hooi op je vork nemen-,
• Over je grenzen (laten) gaan, moeilijk ‘nee’ kunnen zeggen-,
• Een muur om je heen bouwen-,
• In je hoofd gaan zitten-,
• Je intuïtie niet vertrouwen-,
• Je snel afgewezen voelen, minder voelen-,
• Je terugtrekken of confrontaties vermijden-,
• Uitlokken, of rebels worden-,
• Jezelf juist overschreeuwen-,
• Kritisch of liefdeloos naar jezelf zijn-,
• Je afsluiten of steeds weggaan als dingen te dichtbij komen-,
• Angst om je aan iemand te binden-,
• Jezelf wegcijferen, pleasen-,
• Drang naar vervulling van je behoeften materieel, sexueel eten, drugs, etc.

Kindslimme manieren-overlevingsstrategieën

Ooit waren het hele goede reacties, kindslimme manieren om ergens mee om te gaan. Deze strategieën hebben je geholpen een bepaalde periode of situatie te ‘overleven’, te beschermen en hebben je gebracht tot waar je nu bent. Maar nu lijkt het wel dat het je misschien belemmert om je leven te leiden zoals jij wilt en je verlangens en doelen na te streven. Hoe verder je van jezelf-je ware kern-verwijderd bent geraakt, hoe moeilijker het wordt je leven vorm te geven zoals je graag zou willen, te kunnen groeien en gelukkig te zijn.

Hoe het innerlijke kind ontstaat

Ook als je denkt dat je een gelukkige jeugd hebt gehad, ontkom je er haast niet aan dat je één of andere vorm van pijn met je mee draagt. Omdat bij het opvoeden van kinderen naar volwassenheid nu eenmaal veel misgaat. Helaas hebben ook jouw ouders niet al jouw behoeften kunnen vervullen, hoe goed ze ook hun best hebben gedaan. Helaas heb je misschien wel niet goed leren omgaan met grenzen, met teleurstellingen, of was er gewoonweg weinig geborgenheid, te weinig veiligheid of geen echte aandacht voor jou.

Om het simpel uit te leggen: je komt op de wereld zoals je in essentie bent. Nog helemaal puur, ongeschonden en met al jouw eigenheid en kwaliteiten. Het pure, oorspronkelijke kind. Men zegt ook wel dat je als baby geboren wordt als een ‘onbeschreven blad’, tabula rasa. Dan kom je in een gezin, op school, in de maatschappij. Je wordt opgevoed en gevormd. Er zijn regels, een structuur, verwachtingen etc.…. Je groeit op in een omgeving waar je geleerd word je op een bepaalde manier te gedragen en je leert om je daarin aan te passen. Je past je gedrag aan de behoeften van de ander of de omgeving aan. Je eigen behoeften kunnen ondergeschikt raken.

Als kind heb je een aantal basisbehoeften, zoals o.a. veiligheid en verbondenheid. Wordt hier niet aan voldaan, dan pas je jezelf als kind hierop aan. Dit vormt je persoonlijkheid en hoe je leert omgaan met nare of moeilijke situaties.

Je gaat dus als kind in bepaalde situaties op zoek naar strategieën om jezelf te beschermen tegen deze pijnlijke en kwetsende situaties. Het gekwetste of verwonde kind. In de praktijk betekent dit dat je als kind, kindslimme manieren gaat vinden om er mee te dealen. Als er dus voor jou een tekort is aan:  

• Aandacht-,
• Liefde-,
• Veiligheid-,
• Aanraking-,
• Geborgenheid-,
• Verzorging-,
• Gezien worden-,
• Gehoord voelen

De bril waar je doorheen kijkt

Je reageert als gekwetst kind waarbij gevoelens als bijvoorbeeld je niet goed genoeg voelen of je niet waardevol voelen, een rol spelen. Al deze ervaringen neem je mee-, en je vormt een bepaalde blik op de wereld om je heen; je ‘eigen’ waarheid of bril waardoor je naar de wereld gaat kijken. Deze waarheid nemen je mee in je kijk op jezelf (je zelfbeeld) en op je kijk naar anderen, hoe je contact maakt met anderen en omgaat met bepaalde situaties.

Psychosociale ontwikkelingsfasen (theorie Erik Erikson)

Ieder kind is een uniek wezen dat opgroeit tussen mensen en aldus een mens wordt. Elk kind heeft zijn eigen besef, zijn eigen plaats in de wereld. Een kind wordt een sociaal wezen door zich te ontwikkelen in de omgang met andere mensen. Je merkt al vanaf de geboorte dat een kind gehoord wil worden. Luisteren naar kinderen vergt inzicht in hun ontwikkeling. Een baby heeft andere behoeften dan een puber. Dit heeft te maken met de groei naar zelfstandigheid die je vanaf de geboorte bij kinderen merkt. Elk kind heeft bij de geboorte vaardigheden en mogelijkheden om uit te groeien tot zelfstandig persoon.

Ontwikkelingstaken per fase

Vanaf de geboorte tot dat de adolescentie, zijn diverse ontwikkelingsfasen te onderscheidden. Volgens de psychosociale ontwikkeling van Erik Erikson zijn de volgende fasen te onderscheidden: babyperiode, peuterperiode, kleuterperiode, (basis)schoolperiode en adolescentieperiode. Elk van deze fasen wordt gekenmerkt door een belangrijke ontwikkelingstaak die volbracht dient te worden. Volgens Erikson zijn er vier fundamentele innerlijke krachten, ego sterkten, die in een gezonde kindertijd als noodzakelijke componenten ontwikkeld worden. Aan iedere ontwikkelingsfase ontspringt een crisis, in eerste instantie in de verhouding met ouders, maar ook met leeftijdsgenoten en docenten. Deze interpersoonlijke crisis is geen catastrofaal gebeuren maar een periode van verhoogde kwetsbaarheid, evenals verhoogd potentieel. De vrucht van elke crisis bestaat volgens Erikson uit een eigenschap: innerlijke kracht of ego sterkte zoals hij dat noemt. Op hoofdlijnen de ontwikkelingstaken per ontwikkelingsfase:

Babyperiode-zuigeling (0-1 jaar): een basaal gevoel van vertrouwen in de sociale omgeving dient te ontstaan. Een cruciale ontwikkelingstaak is het tot stand brengen van hechtingsrelaties. Hechting die gepaard gaat met een gevoel van veiligheid, levert een stevige basis voor een gezonde emotionele, persoonlijke en sociale ontwikkeling. Een eigenschap (egokracht) die zich onder gunstige omstandigheden in deze periode ontwikkelt, is HOOP.   

Peuterperiode (1-4 jaar): de ontwikkeling van zelfstandigheid staat centraal. Het kind traint als het ware zijn onafhankelijkheid, terwijl hij zich op zijn hechtingsfiguren oriënteert als veilige haven. Zijn zelfbesef groeit en uit de begrenzing groeit ook zijn besef van de ander. Als de confrontaties tussen de expansieve peuter en de begrenzende opvoeder goed aflopen, groeit hij uit tot een gesocialiseerde kleuter die kan beschikken over zelfcontrole en zelfvertrouwen. Bij een gezonde ontwikkeling houdt het kind aan deze fase de eigenschap WILSKRACHT over

Kleuterperiode (4-6 jaar): gewetensvorming neemt in deze fase een belangrijke plaats in en het vermogen tot inbeelden en voelen. Kleuters zijn echt ondernemend en zitten boordevol fantasie. Het is belangrijk dat het kind in deze fase ruimte krijgt om deze initiatieven te ontplooien. De vitale eigenschap, die het kind aan deze fase ontleent, is DOELGERICHTHEID.

Basisschoolperiode (6-12 jaar): centraal staan in deze fase taakgerichtheid en succes dat daarin gehaald wordt. Het vermogen tot weten en leren, is waar het in deze fase overgaat. Sociale en cognitieve vaardigheden worden met die van leeftijdsgenoten vergeleken en bij een gunstige uitslag, is COMPETENTIE, de eigenschap die kinderen aan deze periode overhouden.

Adolescentieperiode (12-18 jaar): vorming van identiteit staat centraal. Zelfstandig worden en op eigen verantwoordelijkheden aangesproken kunnen worden is wat anderen verwachten en wat het kind ook van zichzelf gaat eisen. TROUW, loyaal zijn, is de egokracht of die aan deze periode normaal gesproken wordt ontwikkeld.

Als een fase niet goed doorlopen wordt en je niet in staat bent om een crisis of conflict in een bepaalde fase op te lossen zal je er later in je leven mee worstelen.

Innerlijk kind werk methode

In de methodiek van het innerlijke kind of: Innerlijk Kindwerk, ga je terug naar het verleden, naar je kindertijd. Naar ervaringen in je levensloop en ontwikkeling die een hele diepe indruk op je hebben gemaakt. Ervaringen die te sterk waren om als kind te kunnen verwerken. Een stukje kind, een innerlijk kind, is daardoor in die emotie of ervaring blijven steken en niet meegegroeid naar volwassenheid. Hoe klein je ook was, je hebt hierover een overtuiging over jezelf ontwikkeld als bijvoorbeeld. “ik moet het alleen doen” of “ik ben niet goed genoeg “. Vooral de grote emoties (angst, verdriet en boosheid) en overtuigingen “ik verdien geen geluk”, “ik hoor er niet bij”, “ze houden niet van me”, vinden zeer waarschijnlijk hun oorsprong in je kindertijd….

Innerlijk kind werk is een vorm van therapie

Innerlijk kindwerk of ‘innerchildwork’ is een vorm van therapie. Het is een methode die onafhankelijk maar ook als onderdeel van een traject en in combinatie met andere methodieken ingezet kan worden. In de GGZ is innerlijk kindwerk een belangrijk onderdeel van schematherapie, waarbij het herkennen en beïnvloeden van delen van jezelf uit je kindertijd een eerste stap is en vervolgens gewerkt wordt om het verwonde of gekwetste kind delen te helen. Om zo uiteindelijk de spontane, blije en creatieve kinddelen weer vrij te maken. In deze methode gaat er ook aandacht uit naar het weer leren voelen van wat je behoeften zijn en leer je hier op een gezonde manier mee omgaan.

Zelfonderzoek naar wat je als kind eigenlijk nodig had

Je kunt ‘oude’ pijn, pijn van het gekwetste kind (gedeeltelijk) oplossen. De kern van Innerlijk Kindwerk, of eigenlijk de theorie achter deze methodiek, is dat er in jou en mij nog steeds dat kleine kind zit, dat nog steeds aandacht, erkenning, liefde en veiligheid wil voelen. En alles wat je als kind tekortkwam, kun je alsnog aan jezelf geven. Voor de hereniging met je innerlijke kind moet je teruggaan in de tijd, door al je ontwikkelingsfasen heen en je onvoltooide taken alsnog afmaken. Elke fase verlangde een soort voeding. Wanneer je begrijpt welke je behoeften waren in elke fase, kun je jezelf dat soort voeding geven. Je kunt het kleine kind in jezelf gaan omarmen, geruststellen. Door tijd vrij te maken en te luisteren. Je kunt je eigen ouder worden. Wanneer dit lukt zal dat invloed hebben op je emoties in het heden. Innerlijk kind werk gaat over jezelf leren kennen, jezelf onderzoeken en jezelf helen.

Compassie voor jezelf

Door het herstellen van de relatie met het kind in onszelf kunnen wonden geheeld worden en gemiste ontwikkeling worden ingehaald. Het kind in jezelf leren vinden en koesteren, geeft een gevoel van thuiskomen. Door weer in contact te komen met je oorspronkelijke ik, kun je je weg vervolgen naar een gelukkig(er) leven.

Gelukkig is dat heel goed mogelijk. Compassie en Liefde is een grote genezende kracht. Hoe heftig de pijn van de verwondingen of kwetsingen ook is geweest in onze jeugd. Als liefdevolle, zachtmoedige, wijze en niet-kritische volwassene ben je in staat je innerlijke kind te genezen, door het eindelijk te geven wat het nodig heeft en nooit eerder kreeg.

Rouw is een genezende emotie

Treuren om je verwaarloosd gebleven behoeften. Rouwen om de onvervuld gebleven behoeften die je als afhankelijk kind tijdens je ontwikkeling nodig had. Onvervulde behoeften die zijn blijven knagen Genezen van emotionele verwondingen. Af rekenen met onverwerkt verdriet uit de kindertijd, ten gevolge van verlating, mishandeling in allerlei vormen, emotionele verwarring als gevolg van een slecht functionerend gezinssysteem.

Leren voelen

Een onderdeel van werken met het innerlijk kindwerk gaat het om ervaren welke gevoelens je allemaal hebt en ze mogen voelen. Voel hoe het is om boos te zijn, bedroefd te zijn, blij te zijn en bang te zijn. Het toestaan te voelen, wat er te voelen is, en vooral het besef dat je niet je gevoel bent, maar een gevoel hebt, maakt dat je de regie over je eigen leven weer in handen kunt nemen.

Soms zijn gevoelens of ervaringen van jezelf als heel jong kind van bijvoorbeeld twee jaar heel heftig omdat je op die leeftijd nog door gevoelens overspoeld wordt. Dat maakt dat het soms best eng kan zijn om terug naar je kindertijd te gaan. Bang om te verdrinken in emoties.

Creativiteit: speel, beweeg en droom

Naast-of misschien achter het gekwetste kind is het pure, levendige kind vanbinnen. En ook daarmee kun je verbinding maken. Wat vond je als kind leuk om te doen? Waar speelde je graag mee? Vond je het strand leuk? Door als volwassene bijvoorbeeld, hoe idioot het misschien ook klinkt, weer een zandkasteel te maken, kun je ook verbinding maken met het kind in jezelf. Of door dingen zoals door de kamer dansen, heel hard meezingen met een liedje op de radio, of met kinderen spelen. Je zou kunnen zeggen: jezelf ‘laten gaan’. Ga weer magisch dromen, lekker niksen, of je te pletter vervelen. Stop gewoon met wat je niet leuk vindt. Ga naar mensen die je omarmen, aan wie je onbeperkt kunt laten zien dat je van hen houdt. Doe eens gek, ga lekker stoeien. Voel je vrij en beweeg. Speel en laat je creativiteit gewoon weer stromen. Vaak ontzeggen we onszelf als volwassenen deze dingen We doen ze af als ‘onnuttig’. Maar voor het aanwakkeren van je creativiteit zijn ze juist nodig, omdat je via deze oefeningen terugkomt bij jezelf. Bij wie je eigenlijk was, voordat de wereld eroverheen walste met meningen, teleurstellingen en kwetsuren. Door je te herinneren wat je vroeger graag wilde, kun je erachter komen wat je nu, als volwassene, graag wilt.  

Auteur Michele Richter biedt ook innerlijk kind werk in Arnhem aan, je kan direct contact met haar opnemen zie hier haar profiel

Bronnen: ‘Het helen van je innerlijke kind’-Susanne Hühn. ‘De helende kracht van het kind in jezelf’-John Bradshaw. ‘Ik ken mijn ikken’-Bruggeman, Budde en Collewijn. ‘De zoektocht naar emotionele harmonie-past reality integration’-Ingeborg Bosch. ‘Op zoek naar het ware zelf’-Alice Miller. Ontwikkelingspsychologie en Innerlijk Kindwerk van de academie voor psychodynamica. Prodia-Algemeen Diagnostisch Protocol 22-1-2015.

Ben je nieuwsgierig kijk op onze site voor een innerlijk kind therapeut in jouw buurt