Gaslighting, een vorm van psychologische manipulatie
- Geschreven door It's Just Therapy vind een therapeut
- laatst bewerkt Apr 9, 2023
Gaslighting, een vorm van psychologische manipulatie
Gaslighting is een vorm van psychologische manipulatie waarbij de pleger erop uit is zijn slachtoffer (tegenstander) mentaal te ontredderen. Dit probeert de pleger te bewerkstelligen door bij het slachtoffer twijfel te zaaien aan het eigen gezonde verstand.
Bijvoorbeeld Leila (vrouw in haar 30-er jaren) ervaart in haar relatie vaak momenten van extreme verwarring. Soms denkt ze zelfs dat ze ‘gek’ wordt, zegt ze, terwijl ze een tissue dubbelvouwt en zachtjes haar wangen droogdept. Ze vertelt over hoe het haar maar niet lukt haar man duidelijk te maken hoe zij zich voelt. Ze smeekt hem, na 12 jaar huwelijk, nog steeds om een vorm van liefde. Wanneer ze praat met haar man over waar ze tegen aan loopt in de relatie, de eenzaamheid die zij ervaart, loopt het gesprek eigenlijk altijd uit op drama. Inmiddels heeft ze geen hoop meer. Geen hoop meer op verandering. En daarom zit ze nu bij mij, in mijn spreekkamer in Rotterdam, en luister ik naar haar verhaal.
De man van Laila wíl of kan haar niet begrijpen. Die conclusie trekt zij nu zelf, na al die jaren waarin zij zo hard haar best gedaan heeft om samen met haar man en kinderen dat gelukkige gezin te vormen. Ze heeft zichzelf al die jaren op het tweede plan gezet om haar huwelijk te redden. Maar hij blijkt niet in staat om enige vorm van verantwoordelijkheid te nemen voor zijn eigen gedrag, zijn eigen aandeel in de relatie, dus pakt hij het anders aan. Hij houdt op geen enkele wijze rekening met haar wensen, haar behoeften en haar grenzen Hij manipuleert haar en gaslighting is één van de manieren waarop hij dat doet.
Mentaal ontredderd
Het lukt haar niet goed om uit te leggen wáár het nu precies misgaat elke keer in de communicatie met haar man. Hij drinkt best veel, vertelt ze, en hij houdt zich bijna nooit aan de afspraken die ze samen maken. Niets voelt in deze relatie als ‘samen’ eigenlijk… Door haar tranen heen vertelt ze schuchter over zijn woedeaanvallen. Door dat overmatige drinken wordt hij ook nog eens onaangenaam, onaardig, gewelddadig bijna. Ze loopt op eierschalen, want als het even een tijdje ‘goed’ gaat, als er geen uitschieters zijn, dan weet ze, elk moment kan de bom weer barsten… Soms kan ze de klok er op gelijk zetten. De spanning hangt dan voelbaar in de lucht. Laila doet er alles aan om al dat drama te voorkomen, door te pleasen en zichzelf weg te cijferen. Maar eigenlijk werkt niets. Na al die jaren knokken voor hun relatie is ze is moe.
Hij heeft geen alcoholprobleem, zíj heeft een probleem met zijn alcoholgebruik. En daar begint het gaslighten. Want zij zeikt. Níemand om hem heen vindt hem een alcoholist. Mensen vinden hem juist een aimabele, gulle, gezellige man. Met hem kan je het juist leuk hebben. Mensen om hem heen, hij noemt geen namen, vinden haar maar een zeikerd. Een moeilijke vrouw, die maar niet wil snappen waarom hij zo hard werkt, en dus altijd weg is. En omdat hij zó hard werkt drinkt hij ook wel eens een glaasje. Dat is trouwens voor háár hè, dat hij zo hard werkt, zodat zij kan leven zoals ze nu leeft. Met een auto. En zonder dat ze fulltime hoeft te werken. Zodat ze voor de kinderen kunt zorgen. Want dat wilde ze toch zo graag? Dus neem eens een voorbeeld aan andere vrouwen, die niet zo zeiken zoals zij doet. En een beetje dankbaarheid zou haar sieren, zegt ie, vind je het gek dat hij af en toe met zijn vrienden gaat drinken tot diep in de nacht? Thuiskomen is tegenwoordig niet echt gezellig meer.
Laila staat onder de douche wanneer ze besluit hulp te zoeken. Mentaal ontredderd is ze. Misschien doet ze ook wel gewoon moeilijk. Ondankbaar voelt ze zich, moeilijk. Schuldig ook. Ze vraagt nooit wat voor zichzelf in deze relatie... het gaat toch nooit om haar... ze wil alleen maar zo graag zijn liefde, en soms, even, de onverdeelde aandacht... ze huilt en zakt door haar knieën. Het warme water vermengt zich met haar koude, zoute tranen. Haar verdriet verdwijnt voor even in het afvoerputje. Zij zelf verdwijnt in het afvalputje. Hoelang houd ze dit nog vol, vraagt ze zichzelf af? Wanneer komt dat moment, dat het GENOEG is?
Ondersteuning na gaslighting en psychologische manipulatie
Laila wil zichzelf leren liefhebben. En daar begint de grote verandering. Als liefde zó verwarrend is en zoveel van je vraagt, dan is de kans groot dat je het slachtoffer bent (geweest) van psychologische manipulatie. Dan is de kans groot dat je onderdeel bent van een toxische relatie. Wanneer je dat beseft. Kun jij gaan veranderen, zodat jij deze vorm van misbruik nooit meer toe hoeft te laten.