EMDR: ultiem wondermiddel bij traumaverwerking?

(Auteur: Arnold Vermeulen, Counseling Magazine) Lees het volledige artikel van Arnold Vermeulen op de site van Professioneel Begeleiden (gratis downloaden)

Eye Movement Desensitization and Reprocessing, ofwel EMDR, is een relatief nieuwe therapie, die wordt toegepast bij mensen die last hebben van een ernstige traumatische ervaring. EMDR lijkt snel en effectief. Het Trimbos Instituut beveelt de methode zelfs aan als de meest geschikte therapeutische begeleidingsvorm bij traumaverwerking. Het ultieme wondermiddel? EMDR is populair, maar deskundigen hebben ook hun kanttekeningen. 

Als iemand een schokkende of levensbedreigende ervaring meemaakt, kan hij last krijgen van onaangename herinneringen, flashbacks of in het ergste geval nachtmerries. Als deze langere tijd voortduren, spreken we van een posttraumatisch stressstoornis (PTSS). Ook minder directe verschijnselen kunnen optreden, zoals slapeloosheid, prikkelbaarheid, lusteloosheid en concentratieproblemen, waardoor de klacht vaak niet tijdig wordt gediagnosticeerd.

Francine Shapiro

De methodiek van EMDR staat op naam van de Amerikaanse psychologe Francine Shapiro. Na haar eerste publicatie over EMDR in 1989 is een ware hype ontstaan. Zij richtte daarna het EMDR Institute op, waar psychologen haar training konden volgen. Het verhaal gaat dat Shapiro de principes van EMDR ontdekte tijdens een wandeling in 1987. Zij bemerkte dat bepaalde verontrustende gedachten verdwenen als zij haar ogen spontaan heen en weer bewoog. Ze zei daarover: “Het was alsof al die negatieve gedachten die mij bezighielden ineens een stuk minder zwaar en minder indringend waren dan daarvoor.” Begin jaren negentig publiceerde zij een boek waarin zij acht stappen beschreef om EMDR toe te passen. Daarna ging alles in een sneltreinvaart. 

Methode en opleiding

Ook in Nederland wordt de methode onderwezen en groeit het aantal EMDR-therapeuten. De opleiding is in Nederland alleen toegelaten voor psychologen, psychotherapeuten en psychiaters (BIGgeregistreerd). Inmiddels is er wereldwijd een hecht netwerk ontstaan waarin tienduizenden de methode toepassen. Het eenvoudig toepasbare behandelplan van EMDR trekt echter ook niet officieel erkende hulpverleners en therapeuten, die EMDR gaan toepassen. Naast de reguliere opleiding zijn er nu een aantal complementaire opleidingen. Meestal zijn slechts enkele consulten voldoende. Na een EMDR-consult kan het voorkomen dat de cliënt meer droomt. De 'bilaterale stimulatie' wordt op verschillende manieren toegepast. Naast de oogbewegingen kan de stimulatie van de twee hersenhelften ook worden bereikt met geluid, door piepjes links-rechts op het oor met een koptelefoon, of door middel van het ‘tappen’, afwisselend op de linker en rechter knie. Dit laatste wordt veel bij kinderen toegepast.

Verklaringen over de werking van EMDR

Talloze theorieën maken inmiddels opgang, waarbij de recente werkgeheugentheorie zich goed kandideert. Door de stimulatie wordt het werkgeheugen in de hersenen overbelast, omdat het volgen van de ogen veel (aandacht) informatieverwerking opeist. Volgens deze benadering is daarom het werken met piepjes minder effectief. Marcel van den Hout, hoogleraar klinische psychologie aan de Universiteit Utrecht, lijkt dit te hebben aangetoond. Anderen beweren dat het gaat om het leggen van nieuwe verbindingen tussen de linker en rechter hersenhelft, waardoor verwerking van de traumatische gebeurtenis, die als een soort klont is blijven steken in bepaalde hersengebieden, opnieuw kan ‘doorstromen’.

Mindfulness

Op sommige fronten wordt ook een link gelegd naar Mindfulness. Ook daar speelt een andere state of mind en duaal bewustzijn (denken versus lichaam) een belangrijke rol. Dit bewustzijn is bijvoorbeeld ook aanwezig bij het oproepen van emoties en tegelijkertijd een tekening maken, zoals bij bepaalde therapievormen wordt toegepast. De effecten blijken dan vergelijkbaar.

Effectiviteit van EMDR

Onafhankelijke meta-analyses tonen aan dat zowel EMDR als Cognitieve Gedragstherapie (CGT) effectief zijn in de behandeling van PTSS, waarbij EMDR qua snelheid enigszins in het voordeel ligt. 

Hoe verloopt een EMDR consult?

Na een gerichte intake, wordt de traumatische herinnering vastgesteld en bijbehorende triggers opgespoord. Samen met de cliënt wordt daarna gezocht naar het zogenaamde domein. Een domein in EMDR is een negatief oordeel van de cliënt over zichzelf. Een voorbeeld kan zijn: “Ik heb gefaald.” De cliënt benoemt dit gevoel met een score van 1 tot 10 Vervolgens wordt ook een positieve cognitie benoemd, hoewel deze meestal onhaalbaar en onrealistisch lijkt (“dat ik weer helemaal …”). De cliënt hangt hier een realiteitswaardering aan. De therapeut maakt dan zo’n twintig centimeter voor de ogen van de cliënt snelle horizontale bewegingen met de vingers, die de cliënt moet volgen met de ogen, terwijl deze het hoofd stil houdt. Na enkele tientallen oogbewegingen geeft de cliënt aan hoe onprettig hij de traumatische herinnering nog waardeert. Na een aantal van deze sessies (sets) zal het negatieve gevoel verminderen. Het idee is dat door de snelle oogbewegingen er in de hersenen een vorm van verwerking plaatsvindt. Shapiro beschrijft deze fase als: “De cliënt loopt zijn innerlijke associatieketens af.” Telkens confronteert de therapeut de cliënt opnieuw met het beginbeeld en vraagt hoe ver het gevoel is gezakt. Dit proces gaat door totdat een score van 0 tot 2 is bereikt. Daarna volgt de bekrachtiging met een eventuele bodyscan als check op resterende gewaarwordingen en gevoelens

Lees het volledige artikel van Arnold Vermeulen op de site van Professioneel Begeleiden 

Ben je op zoek naar een EMDR therapeut. Check hier al onze EMDR therapeuten