KOPP, kind van ouders met psychische problemen

Je buitengesloten voelen, een vierkantje in een wereld van rondjes

Een tijdje geleden benoemde een klant van mij zichzelf als een vierkantje in een wereld van rondjes. Dat vond ik een herkenbaar beeld. Die rondjes die doen maar, ze gaan relaties aan, ze maken carrière, ze schijnen zich als een vis in het water te voelen in deze wereld – die zal dan wel alleen maar voor rondjes bedoeld zijn. En op wat latere leeftijd: Ik snap hen niet met al hun Facebookwaardige belevenissen, en evenmin snap ik de dingen waar de rondjes van deze wereld zich druk over maken – waar gáát het over? Ik probeer echt wel om contact te maken, maar zij snappen mij ook niet. Vaak sluiten ze me zelfs actief buiten. Wat doe ik verkeerd??
Het was buitengewoon eenzaam, frustrerend, stressvol en vermoeiend om me een vierkantje te voelen in een wereld van rondjes.

Anders dan anderen, op zoek naar aansluiting

Het je in de grond anders voelen dan anderen, het wanhopig op zoek zijn naar aansluiting, contact, en dat niet (te lijken) krijgen, dat gaat over je wisselwerking met je omgeving. Jij verlangt iets, dat is voelbaar. Je straalt iets uit, dat is voelbaar. Hoe meer emotionele lading er zit op dat verlangen, hoe voelbaarder het zal zijn. De ander reageert daarop, en de echte superronde rondjes hebben kennelijk totaal geen zin in de hoekigheid van een vierkantje, en dat steken ze ook niet onder stoelen of banken. Wat volgt is afwijzing. Scriptcirkel rond.

Scriptcirkel rond? Ja, een mooi concept dat in de persoonlijke ontwikkeling veel gebruikt wordt, is de scriptcirkel. Het script, het draaiboek van je leven. De scènes die je al vaak gespeeld hebt met je omgeving staan in dat draaiboek beschreven. Het gaat over hoe jij de dingen beleeft en interpreteert, natuurlijk naar aanleiding van de allereerste keren dat die scènes gespeeld werden in jouw leven. De periode van hechting.
Bijvoorbeeld: je reikt als kind uit naar vader of moeder en krijgt geen respons. Vader of moeder is gestrest, heeft geen ruimte voor jou, leeft op een andere planeet, heeft psychische problemen. Je ervaart pijn en angst. Je hebt je vader en moeder namelijk nodig, je hebt contáct nodig, dat is een essentiële menselijke behoefte. Hoe vaker een kind afwijzing ervaart op zijn pogingen om contact tot stand te brengen, hoe indringender de pijn en de angst zullen zijn. Je gaat een conclusie trekken uit deze ervaring, het kan niet anders of íemand deugt er niet (je bent nog klein, dus je denkwereld is nog niet erg genuanceerd). De conclusie zal zelden zijn: mijn ouders deugen niet. Dat zou namelijk ontzettend beangstigend zijn. Als je ouders niet deugen, hoe moet je dan overleven als peuter? Nee, in verreweg de meeste gevallen trekt het kind de conclusie dat het zelf niet deugt. Als je het zélf bent die niet deugt, kun je nog de illusie in stand houden dat je daar iets aan kunt veranderen. Moet je gewoon nog wat beter je best doen.

De emotie: pijn en angst en de interpreatie: ik deug kennelijk niet..

De gebeurtenis, afwijzing als je probeert om contact te maken, is het begin van de scriptcirkel. Wat volgt, is de emotie: pijn en angst. Daarna komt de interpretatie: ik deug kennelijk niet. Vervolgens de conclusie, die vele variaties kent: ik ben niet leuk / mooi / loyaal / groot / klein / flink / jongensachtig / meisjesachtig / spontaan etc. genoeg. Daarna volgt het besluit: nóg beter mijn best gaan doen. Dat leidt tot een bepaald gedrag, dat – gezien het belang ervan – krampachtig zal zijn. Te goed je best doen werkt niet: tot je verdriet, woede of paniek leidt het maar al te vaak tot een nieuwe afwijzing. Scriptcirkel rond. En deze cirkel kun je duizend keer lopen. Je speelt de scène keer op keer, op je werk, met je vrienden, in je relatie, en daar word je niet relaxter van. Het maakt je hoekig, krampachtig, vierkant.

Hoe jonger je was toen de verwonding in je hechting ontstond hoe meer angst er zal zijn

Vierkant zijn in een wereld van rondjes betekent in feite niet meer of minder dan: bang zijn. Hoe jonger je was toen de verwonding in je hechting ontstond, hoe meer angst er zal zijn. Hoe jonger je was, hoe harder je je ouders nodig had immers. De meeste mensen leren in de loop van hun kindertijd wel om hun angst te camoufleren. Dat moet ook, anders zou je als het ware zonder huid door het leven moeten gaan. Veel te kwetsbaar. Ervoor in de plaats komt woede, of de dingen weglachen, of een overdreven grote zelfstandigheid. Hoe dan ook, gecamoufleerd of niet, de lading van die diepe angst blijft altijd voelbaar en vaak ook zichtbaar.

De meeste mensen kennen die angst niet, gelukkig voor hen. Het feit dat ze hem niet kennen en niet begrijpen zou nog niet per se tot afwijzing hoeven leiden, maar mensen zijn over het algemeen doodsbang voor angst en velen hebben een oordeel over alles wat ‘anders’ is. Hoe vaak ik dat wel niet gehoord heb vroeger, direct: je bent een aparte of indirect: die rare. Dat wat raar gevonden werd, was meestal de camouflage. En die is natuurlijk ook een beetje raar. Dus op een dag begon ik die camouflage voor mezelf achterwege te laten. Ik begon te voelen dat wat eronder zat, gewoon angst was. Ooit ben ik mezelf gaan accepteren als een vierkantje, in plaats van mezelf af te wijzen. Hoe meer ik mezelf ging accepteren, hoe minder angst ik had voor het oordeel van anderen, hoe gemakkelijker het leven werd. Mijn hoekigheid werd er zelfs een beetje door afgerond.

Wat zeg ik? Zou ik dan niet meer vierkant wezen? Even checken in de spiegel! Ik ben namelijk ook stiekem erg gehecht aan mijn status aparte. Ik blijk niet helemaal vierkant meer te zijn, maar ook niet helemaal een rondje, goddank. Tegenwoordig hoor ik dat ik eigenwijs ben. Ook wel leuk apart, of zelfs bijzonder. Dat bevalt mij eigenlijk best.

Ook te maken met ouders met psychische problemen? Dan ben je wellicht ook een KOPP volwassene. Ontdeke onze KOPP therapeuten